Artykuł zaktualizowany w dniu 02.01.2023 r.

Stypendia socjalne to wsparcie dedykowane dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Jest to zatem podstawowa forma wsparcia w zdobyciu wykształcenia dla osób, które często np. nie mogą sobie pozwolić na zakup przyborów szkolnych czy borykają się z trudnościami finansowymi na studiach.

Najczęściej przyjmowanym kryterium przyznawania stypendium jest dochód na osobę w rodzinie. Jednak samo stypendium socjalne może obejmować zarówno wsparcie finansowe, jak i niefinansowe. Jeśli jesteście ciekawi, jakie w Polsce przyznawane są stypendia socjalne, kto może się o nie ubiegać i jakie wsparcie można uzyskać – zapraszamy do lektury.

Jakie są stypendia w Polsce?

Programy stypendialne można kategoryzować ze względu na rodzaj (tj. przyjęte kryterium naboru), organizatora, poziom nauki i inne. Porównując programy pod kątem ich rodzaju, najczęściej wyróżniamy stypendia:

• Naukowe – w których głównymi kryteriami są osiągnięcia w szkole i na uczelni, publikacje naukowe, wyniki olimpiad oraz konkursów naukowych.
• Sportowe – dla osób osiągających wysokie wyniki w zawodach sportowych.
• Artystyczne – skierowane do osób uzdolnionych artystycznie, które mogą pochwalić się wyróżnieniami i osiągnięciami w tej dziedzinie.
• Socjalne – wspierające osoby w trudnej sytuacji życiowej (np. z uwagi na trudną sytuację materialną, niepełnosprawność).
• A także inne stypendia, czyli nietypowe programy, które nie wpisują się w powyższe kategorie, np. stypendia dla aktywnych społecznie bibliotekarek.

Co istotne, dany program nie musi się wpisywać tylko w jedną z powyższych kategorii. Częstym przykładem są stypendia naukowo-socjalne. Są to programy, które za kryteria przyjmują np. zarówno wyniki w nauce, jak i sytuację materialną kandydata.

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o tym, jak wygląda system stypendiów w Polsce, zapraszamy do lektury raportu „Mapa stypendiów III”. Opisaliśmy w nim stypendia przyznawane przez samorządy, organizacje pozarządowe, szkoły wyższe i średnie oraz firmy.

Natomiast w tym artykule skupiamy się na stypendiach socjalnych finansowanych z budżetu państwa, o które mogą ubiegać się uczniowie, studenci oraz doktoranci.

Dla kogo są stypendia socjalne?

Stypendia socjalne dla uczniów

Stypendiami o charakterze socjalnym, o które mogą się ubiegać uczniowie, są stypendia szkolne. Przyznaje je i wypłaca urząd gminy – na jego realizację gmina otrzymuje dofinansowanie z budżetu państwa.

O stypendium szkolne mogą ubiegać się uczniowie znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie. Prawo do świadczeń mają:

• uczniowie szkół publicznych, niepublicznych i niepublicznych szkół artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych oraz słuchaczom kolegiów pracowników służb społecznych – do czasu ukończenia kształcenia, nie dłużej jednak niż do ukończenia 24. roku życia, a także
• wychowankowie publicznych i niepublicznych ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych – do czasu ukończenia realizacji obowiązku nauki.

Co istotne, termin składania wniosków o stypendium szkolne jest stały niezależnie od gminy i upływa on pływa 15 września każdego roku. Wniosek mogą złożyć rodzice lub pełnoletni uczniowie. Wzorów wniosków i szczegółowych zasady przyznawania oraz wypłacania stypendium szkolnego szukajcie na stronie internetowej Waszej gminy.

Warto również podkreślić, że od 1 stycznia 2022 r. uległa zmianie wysokość kryterium dochodowego, na podstawie którego uczeń może się ubiegać o stypendium szkolne. Wynosi ono teraz 600 zł netto.

Inaczej niż w przypadku stypendiów socjalnych dla studentów, stypendium szkolne może mieć formę zarówno finansową (świadczenie pieniężne) jak i pozafinansową (np. pomoc rzeczowa, pokrycie kosztu czesnego). Może ono również łączyć te formy.

Ponadto, na naszym portalu znajdziecie artykuł o stypendiach szkolnych. Opisujemy w nim wszystkie najistotniejsze aspekty stypendiów szkolnych. Dowiecie się z niego m.in. jak ustalana jest wysokość stypendium szkolnego, jakie formy może ono przyjąć i na jaki okres może zostać przyznane.

Stypendia socjalne dla studentów

Stypendium socjalne przyznaje się studentom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. W praktyce oznacza to, że wysokość dochodu na osobę w rodzinie studenta nie przekracza progu dochodu ustalonego przez uczelnię.

Próg dochodu ustala rektor w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. Od 1 stycznia 2023 r. mieści się on w granicach od 780 zł do 1294,40 zł netto miesięcznie na osobę w rodzinie. Co istotne, w przypadku gdy student prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, może składać wnioski bez dokumentowania dochodów innych osób z rodziny.

Oznacza to, że każdy student o dochodzie nieprzekraczającym 780 zł miesięcznie na osobę w rodzinie ma ustawowo zapewnione otrzymanie stypendium socjalnego.

Pamiętajcie, że stypendium przyznaje się na wniosek studenta! Dlatego nawet jeśli jesteście w powyższej grupie, nie zapomnijcie o złożeniu wniosku, aby otrzymać stypendium socjalne.

Według nowych przepisów student, którego miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty określonej w ustawie o pomocy społecznej, który ubiega się o stypendium socjalne, ma obowiązek przedłożenia aktualnego zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej swojej oraz rodziny.

Stypendium może otrzymać także student o wyższym dochodzie, jeżeli rektor określi wyższy próg dochodu, nieprzekraczający jednakże 1294,40 zł. Jest to ustawowa maksymalna wysokość. Oznacza to, że nawet w szczególnych przypadkach uczelnia nie może przyznać stypendium socjalnego przy wyższym dochodzie studenta.

Nowe przepisy dopuszczają również możliwość zwiększenia kwoty stypendium socjalnego otrzymywanego przez studenta w każdym „szczególnie uzasadnionym przypadku”. Szczegółowe regulacje dot. takich przypadków może doprecyzowywać regulamin przyznawania świadczeń. Więcej informacji na temat stypendiów dla studentów dostępne jest na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki. Zaś my opisujemy stypendia dla studentów finansowane z budżetu państwa w naszym artykule.

Stypendia socjalne dla doktorantów

W przypadku doktorantów możliwość ubiegania się o stypendium socjalne zależy od roku, w którym dana osoba rozpoczęła studia doktoranckie.

Osoby, które rozpoczęły studia doktoranckie przed rokiem akademickim 2019/2020 zachowują prawo do świadczeń finansowanych z budżetu państwa (w tym m.in. stypendium socjalnego i zapomogi). Prawo to przysługuje im do ukończenia danych studiów, ale nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r.

Doktorantom, którzy kształcą się w Szkole Doktorskiej nie przysługują ww. świadczenia – jest im przyznawane stypendium doktoranckie. Można je pobierać maksymalnie przez 4 lata.

Kwota stypendium doktoranckiego to minimum 37% wynagrodzenia profesora do miesiąca oceny śródokresowej i co najmniej 57% po jej przeprowadzeniu. W 2022 roku wysokość minimalnego zasadniczego wynagrodzenia profesora to 6 410 zł brutto. Przekłada się to na kwoty stypendiów 2.371,70 zł brutto i 3.653,70 złotych brutto – odpowiednio przed i po ocenie śródokresowej.

Warto zaznaczyć, że kwota stypendium może zostać uzależniona od osiągnięć danego doktoranta. Co ważne, doktorantom z niepełnosprawnościami przysługuje zwiększenie stypendium doktoranckiego o 30%.

Przygotowaliśmy dla Was artykuł o stypendiach doktoranckich, w których znajdziecie najważniejsze informacje na temat tych świadczeń. Warto również zajrzeć na stronę Ministerstwa Edukacji i Nauki, gdzie publikowane są aktualne informacje.

Gdzie można szukać wsparcia finansowego?

Wsparcie finansowe dla uczniów

Zasiłki

Uczniowie, którzy znajdują się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego, np. z powodu śmierci rodzica, mogą ubiegać się o zasiłek. Może on być przyznawany raz lub kilka razy w roku. Warto podkreślić, że przyznanie zasiłku jest niezależne od tego, czy dany uczeń pobiera stypendium szkolne.

Szczegółowe informacje odnośnie zasiłków dla uczniów znajdują się na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Wsparcie finansowe dla studentów

Zapomogi

Studenci, którzy przejściowo znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej, mogą otrzymać zapomogę. Trudna sytuacja życiowa jest tu rozumiana jako ogólne warunki (np. materialne, zdrowotne, społeczne) które powodują przejściowe problemy w zapewnieniu potrzeb materialnych rodziny studenta. Przyczynami takiej sytuacji mogą być, między innymi: choroba, niepełnosprawność lub śmierć członka rodziny studenta, zdarzenie losowe – np. pożar, powódź czy utrata stałego źródła dochodu.

Co istotne, zapomoga to jednorazowe wsparcie finansowe. W przypadku, gdy student otrzyma zapomogę w związku zaistnieniem danej sytuacji, nie może się on ubiegać o ponowną zapomogę na podstawie tego samego zdarzenia.

Więcej informacji odnośnie kryteriów przyznawania zapomogi można znaleźć na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki.

Stypendia dla studentów z niepełnosprawnościami

Warto wiedzieć, że stypendium dla studentów z niepełnosprawnością należy się wszystkim osobom, które przedłożą odpowiednie dokumenty. Są to m.in. orzeczenie o niepełnosprawności oraz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.

Co ważne, wniosek o stypendium dla osób z niepełnosprawnościami należy składać co roku. Można je otrzymywać nie dłużej niż przez 12 semestrów pobierania nauki. Ponadto, w przypadku, gdy niepełnosprawność powstała w trakcie studiów lub po ich ukończeniu, studenci mogą otrzymywać stypendium dodatkowo przez pełen cykl kształcenia na kolejnych kierunkach studiów (pierwszego i drugiego stopnia lub jednolitych studiach magisterskich), tj. łącznie przez okres do kolejnych 12 semestrów.

Kwota stypendium dla danego studenta lub studentki z niepełnosprawnością jest ustalana indywidualnie dla każdej uczelni. Co więcej, kwota ta nie jest zależna od dochodu studenta. Na jej wysokość wpływa jednak stopień niepełnosprawności danej osoby.

Co więcej, świadczenia pieniężne to nie jedyna forma wsparcia jaką mogą otrzymać studenci z niepełnosprawnością. Często można skorzystać z pomocy asystenta dydaktycznego czy wypożyczyć nowoczesny sprzęt. Więcej o tym piszemy w naszym artykule o stypendiach dla studentów z niepełnosprawnościami. Dowiecie się z niego także, gdzie takie osoby mogą szukać wsparcia na uczelni.

Opodatkowanie stypendiów socjalnych

Zarówno zapomogi, jak i stypendia socjalne finansowane z budżetu państwa są wolne od podatku dochodowego. Otrzymując taki rodzaj wsparcia nie musimy się zatem martwić, że od kwota ta zostanie w jakikolwiek sposób pomniejszona.

Co istotne, stypendia socjalne to nie jedyny rodzaj wsparcia stypendialnego, który jest zwolniony z podatku. PITu nie zapłacimy za wszystkie stypendia, o których mowa w w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce – czyli również m.in. stypendium rektora.

Warto jednak podkreślić, że zwolnienie podatkowe nie dotyczy wszystkich świadczeń pieniężnych, które uznawane są za stypendia. A zatem, jeśli otrzymujecie stypendium przyznawane np. przez organizację pozarządową czy firmę, czy musicie od nich zapłacić podatek. Najczęściej taka informacja pojawia się w regulaminie programu stypendialnego. Jeśli macie wątpliwości, warto skontaktować się z organizatorem stypendium. Ponadto, na naszym portalu opublikowaliśmy także krótki artykuł o opodatkowaniu stypendiów, w którym wyjaśniamy prawne zawiłości. Mamy nadzieję, że będzie on dla Was przystępnym wprowadzeniem do tematu.

Więcej stypendiów w Polsce

Pamiętajcie, że stypendia socjalne to nie jedyny rodzaj stypendium, o które mogą w Polsce ubiegać się uczniowie, studenci oraz doktoranci. Zajrzyjcie do naszej wyszukiwarki, aby przejrzeć różnorodne oferty wsparcia dla młodych ludzi.

Jeśli ten artykuł pomógł Wam w zdobyciu ważnych informacji o stypendiach, rozwiał Wasze wątpliwości i uważacie, że takich artykułów oraz doradztwa potrzeba więcej – dorzućcie nam cegiełkę, byśmy mogli dalej Was wspierać radą i rzetelnymi artykułami!  Dziękujemy!

Fundacja Dobra Sieć nie ponosi odpowiedzialności za decyzje podjęte przez użytkowników serwisu na podstawie informacji opublikowanych na stronach www.mojestypendium.pl. Rozpowszechnianie całości lub fragmentów tekstów zamieszczanych w serwisie www.mojestypendium.pl w innych mediach lub w innych serwisach internetowych bez podania źródła wymaga zgody serwisu www.mojestypendium.pl.