Prawo a stypendia. Temat kwestii prawnych może budzić wątpliwości. Dlatego w najnowszym artykule poprosiliśmy o pomoc eksperta – radcę prawnego Tomasza Klemta, który odpowiada na najczęstsze pytania, które słyszeliśmy na temat stypendiów, a które mają związek z kwestiami prawnymi. Jak opodatkowane są stypendia? Czy można pobierać stypendium na dwóch różnych kierunkach studiów? Które stypendia wliczają się do dochodu? Sprawdźcie najczęstsze pytania i odpowiedzi na temat stypendiów!

Jak opodatkowane są stypendia?

Temat podatków zawsze budzi bardzo dużo wątpliwości w praktyce – zarówno podmiotów przyznających stypendia, jak i osób je otrzymujących. Wynika to z faktu dużej zmienności przepisów prawa podatkowego oraz różnorodności rodzajów stypendiów (np. naukowe, sportowe, socjalne),  statusu fundatorów (np. podmioty prywatne, jednostki samorządu terytorialnego, NGO) i samych stypendystów (np. osoby z niepełnosprawnościami, osoby o określonym wieku, osoby z Polski lub zagranicy). Poniżej postaram się przedstawić najważniejsze uwarunkowania opodatkowania stypendiów, z podziałem na różne sytuacje, które mogą mieć miejsce w praktyce:

Zwolnienie od podatku dochodowego

Na mocy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwolnione z podatku dochodowego[1] są:

• stypendia i zapomogi, o których mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (w tym: stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, stypendium socjalne, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomoga, stypendium rektora, stypendium przekazywane przez jednostkę samorządu terytorialnego pod określonymi warunkami), oraz stypendia otrzymywane w ramach programów lub przedsięwzięć takich jak program „Rozwój czasopism naukowych” – w przypadku stypendiów przyznawanych przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną zwolnienie ma zastosowanie, o ile zasady ich przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki,
• stypendia i inne środki finansowe przyznawane przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej[2],
• stypendia przyznawane przez instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz instytuty badawcze, z ich funduszy stypendialnych,
• stypendium Prezesa PAN[3],
• stypendia i inne świadczenia otrzymywane w ramach programu wymiany stypendialnej Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta,
• stypendia ustanawiane i finansowane przez Instytut Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego[4],
• stypendia otrzymywane w ramach programów stypendialnych Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego,
• stypendia doktorskie i inne środki finansowe otrzymane w ramach konkursów na stypendia doktorskie organizowanych przez Narodowe Centrum Nauki oraz stypendia naukowe otrzymane na podstawie regulaminów przyjętych przez Radę Narodowego Centrum Nauki,
• przychody z tytułu nagród, stypendiów i grantów przyznawanych przez Akademię Kopernikańską[5],
• stypendia ustanawiane i finansowane przez Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego[6],
• świadczenia pomocy materialnej dla uczniów i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz inne stypendia za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
• nagrody wypłacane przez Polski Komitet Olimpijski i Polski Komitet Paraolimpijski za uzyskanie wyników na igrzyskach olimpijskich i paraolimpijskich oraz nagrody wypłacane przez Polski Związek Sportu Niesłyszących za uzyskanie wyników na igrzyskach głuchych,
• stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje pozarządowe i prowadzące działalność pożytku publicznego (w tym np.: spółdzielnie socjalne, kluby sportowe)[7], na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3800 zł;

Powyższa lista zawiera stypendia zwolnione z podatku dochodowego bez limitu kwotowego (punkty 1-12) oraz generalne zwolnienie dla stypendiów skierowanych do uczniów i studentów z limitem kwotowym (punkt 13 powyżej). Limit kwoty dotyczy stypendysty, a nie stypendium. Zatem otrzymując dwa stypendia od dwóch organizacji pozarządowych, stypendysta powinien poinformować o tym, aby płatnicy nie naliczyli dwóch limitów kwoty zwolnionej. Alternatywnie, w przypadku nie pobrania przez fundatora odpowiedniej zaliczki na PIT, stypendysta powinien skorygować to w deklaracji rocznej pod rygorem odpowiedzialności karno-skarbowej.

Kwoty otrzymywane w ramach programu „Erasmus+” oraz „Europejski Korpus Solidarności”

Szczególna regulacja dotyczy programu Erasmus+ oraz Europejskiego Korpusu Solidarności, gdzie otrzymywane stypendia (zarówno przez osoby wyjeżdżające za granicę, jak i przyjeżdżające do Polski) są w całości zwolnione z podatku dochodowego. Odbywa się to na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 marca 2022 roku w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów (przychodów) z tytułu stypendiów otrzymywanych z programu „Erasmus+” oraz wsparcia finansowego otrzymanego z programu „Europejski Korpus Solidarności” (Dz.U. z 2022 r., poz. 635).

Jak wygląda sprawa rozliczania kosztów podróży stypendystów i ich opiekunów (np. na galę inauguracyjną, warsztaty będące elementem programu stypendialnego)?

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647), wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży osoby niebędącej pracownikiem do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

W przypadku osób nie będących pracownikami zwolnienie stosuje się, jeżeli otrzymane świadczenia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów i zostały poniesione:

• w celu osiągnięcia przychodów lub
• w celu realizacji zadań organizacji i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów odrębnych ustaw, lub
• przez organy (urzędy) władzy lub administracji państwowej albo samorządowej oraz jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzorowane, lub
• przez osoby pełniące funkcje obywatelskie, w związku z wykonywaniem tych funkcji.

Stąd też fundator stypendium może zastosować ww. postawę i zwrócić koszty dojazdu, opierając się o Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia  29 stycznia 2013 r.  w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 167), wypłacając dietę, zwrot kosztów biletów lub tzw. „kilometrówkę” według stawek określonych w przepisach.

Jeśli skończyłam/skończyłem studia magisterskie, a teraz studiuję na drugim kierunku, to czy mogę ubiegać się o stypendium rektora?

Zgodnie z art. 93 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 574) świadczenia w postaci: stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogi, stypendium rektora oraz stypendium ministra za znaczące osiągnięcia naukowe lub artystyczne nie przysługują studentowi posiadającemu tytuł zawodowy:

• magistra, magistra inżyniera albo równorzędny;
• licencjata, inżyniera albo równorzędny, jeżeli ponownie podejmuje studia pierwszego stopnia.

W konsekwencji tego przepisu – ubieganie się o stypendium jest możliwe (nikt nie ogranicza możliwości składania wniosku), jednakże nie zostanie ono przyznane z uwagi na ww. ograniczenie.

Zwracam uwagę na jeszcze jeden przypadek – z uwagi na próby obchodzenia wskazanego przepisu poprzez brak uzyskania tytułu (obrony) na danym kierunku i rozpoczynanie następnych studiów – w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce dodano limity czasowe pobierania ww. stypendiów określone w liczbie semestrów (art. 93 ust. 4 ustawy).

Czy mogę brać stypendium na dwóch różnych uczelniach jednocześnie, jeśli na obu mam dobre wyniki w nauce?

Zgodnie z art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 574) student kształcący się równocześnie na kilku kierunkach studiów może otrzymywać świadczenia w postaci: stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych, zapomogi, stypendium rektora oraz stypendium ministra za znaczące osiągnięcia naukowe lub artystyczne – tylko na jednym, wskazanym przez niego kierunku.

Co do zasady nie można pobierać stypendiów na dwóch kierunkach (uczelniach) jednocześnie. Istnieje jednak wyjątek od tej zasady w postaci stypendium finansowanego przez jednostkę samorządu terytorialnego oraz stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowanego przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną – ograniczenie co do kierunków (uczelni) w tym zakresie nie obowiązuje (chyba, że zostało wprowadzone w regulaminie danego programu stypendialnego).

Które stypendia wliczają się do dochodu?

Stosowanie do art. 20 ust 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647), za przychody z innych źródeł podlegające opodatkowaniu uważa się w szczególności: stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 ustawy, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17 ww. ustawy.

Najprostszą odpowiedzią na to pytanie zatem jest: opodatkowane są wszystkie stypendia nie korzystające ze zwolnienia od opodatkowania. Przykładowo takimi stypendiami będzie stypendium otrzymywane przez przedsiębiorcę w zakresie jego działalności gospodarczej. Przykładem innego stypendium nie korzystającego ze zwolnienia są stypendia przyznawane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. Zwykle także stypendia dla stażystów nie korzystają ze zwolnienia.

Odrębną kwestią jest wliczanie się kwot otrzymywanych stypendiów do różnego rodzaju świadczeń opartych o kryterium dochodowe (np. zapomogi z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych). W tym zakresie każdorazowo należy zweryfikować regulamin danego świadczenia.

Stypendia dla cudzoziemców – kto może dostać pomoc finansową i jaka będzie to pomoc? Co trzeba zrobić, żeby cudzoziemiec dostał stypendium?

Stypendium co do zasady nie powinno dyskryminować nikogo z uwagi na przynależność państwową. Stad też studenci – cudzoziemcy mają prawo do uzyskiwania stypendiów takich jak stypendium rektora na zasadach identycznych jak obywatele polscy o ile podjęli i odbywają studia na zasadach obowiązujących obywateli polskich. Oczywiście istnieją także odmienności – przykładowo dla stypendium socjalnego przypadku obywateli innych krajów niż Polska wymagane są odpowiedniki dokumentów wydawane w danym kraju.

Na przykład na Ukrainie odpowiednikiem zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o dochodach członka rodziny za dany rok kalendarzowy jest zaświadczenie wydane przez Narodową Fiskalną Służbę Ukrainy (Державна фіскальна служба України), również w przypadku braku dochodów w danym roku. Takie dokumenty podlegają zwykle obowiązkowi tłumaczenia przysięgłego.  Za każdym razem należy jednak zapoznać się z warunkami danego programu stypendialnego oraz dokumentami wymaganymi od obcokrajowców.

W odniesieniu do opodatkowania stypendiów cudzoziemców – Na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647) w przypadku osób niemających miejsca zamieszkania w Polsce (nierezydentów podatkowych) podatek od przychodów z działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 6-9 tej ustawy (a więc: przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu oraz stypendia sportowe) – podlegają opodatkowaniu w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu. W przypadku otrzymywania stypendium zwolnionego całkowicie lub do limitu kwoty z podatku dochodowego – pierwszeństwo winny mieć te zwolnienia (przykładowo – dopiero od nadwyżki kwoty 3800 zł rocznie stypendium sportowe dla ucznia mieszkającego na stałe poza Polską powinno być opodatkowane ww. ryczałtem).

Autor: r.pr. Tomasz Klemt

Stan prawny na dzień: 31.03.2023

Jeśli ten artykuł był dla Was pomocny – zachęcamy Was do wsparcia nas na Patronite! Dzięki temu możemy rozwijać nasz portal i każdego dnia dodawać nowe oferty i eksperckie artykuły!

Fundacja Dobra Sieć nie ponosi odpowiedzialności za decyzje podjęte przez użytkowników serwisu na podstawie informacji opublikowanych na stronach www.mojestypendium.pl. Rozpowszechnianie całości lub fragmentów tekstów zamieszczanych w serwisie www.mojestypendium.pl w innych mediach lub w innych serwisach internetowych bez podania źródła wymaga zgody serwisu www.mojestypendium.pl.

Przypisy

[1] Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 39) – 40b) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647).

[2] Na zasadach określonych w art. 18 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 2017 r. o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2401).

^[3] Na zasadach określonych w art. 70b ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1796).

[4] Na zasadach określonych w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2017 r. o Instytucie Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 475).

[5] Na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 kwietnia 2022 r. o Akademii Kopernikańskiej (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1459).

[6] Na zasadach określonych w art. 22 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o Instytucie Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2463).

[7] Podmioty zostały wymienione szczegółowo w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 571).